Sıralama Kuruluşları
Sıralama kuruluşları, üniversiteleri araştırma, eğitim kalitesi, uluslararasılaşma ve akademik etki gibi belirli kriterlere göre değerlendirip dünya veya bölgesel sıralamalar oluşturan bağımsız kuruluşlardır.
URAP; kar amacı gütmeyen, Türkiye ve dünya üniversite sıralamalarını yapmayı toplumsal hizmet olarak gören bir kurumdur. URAP Laboratuvarı’nda çalışan ekip üyeleri; diğer çalışmalarının yanı sıra, üniversite sıralama çalışmalarına gönüllü olarak katkı yapmaktadır.
URAP Araştırma Laboratuvarı 2009 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi Enformatik Enstitüsü bünyesinde kurulmuştur. URAP’ın amacı yükseköğretim kurumlarını akademik başarıları doğrultusunda değerlendirebilmek için bilimsel metodlar geliştirmek ve yapılan çalışmaların sonuçlarını kamuoyu ile paylaşmaktır.
Üniversitelerin genel sıralamasında kullanılan göstergeler aşağıdaki gibidir:
1. Makale Sayısı
2. Öğretim Üyesi Başına Düşen Makale Sayısı
3. Atıf Sayısı
4. Öğretim Üyesi Başına Düşen Atıf Sayısı
5. Toplam Bilimsel Doküman Sayısı
6. Öğretim Üyesi Başına Düşen Toplam Bilimsel Doküman Sayısı
7. Doktora Mezun Sayısı
8. Doktora Öğrenci Oranı
9. Öğretim Üyesi Başına Düşen Öğrenci Sayısı
10. Uluslararası Ortak Makale Sayısı
11. Öğretim Üyesi Başına Düşen Uluslararası Ortak Makale Sayısı
12. Yurtiçi Ortak Makale Sayısı
13. Öğretim Üyesi Başına Düşen Yurtiçi Ortak Makale Sayısı
14. TÜBİTAK’tan Alınan Proje Sayısı
15. Öğretim Üyesi Başına Düşen TÜBİTAK’tan Alınan Proje Sayısı
SCImago Kurumlar Sıralaması; araştırma performansı, yenilik çıktıları ve web görünürlüğüyle ölçülen toplumsal etki temelinde üç farklı gösterge setiyle birleştirilen bileşik gösterge ile sıralanan akademik ve araştırma ile ilgili kurumların sınıflandırmasıdır.
Göstergeler, kurumların bilimsel, ekonomik ve sosyal özelliklerini yansıtmak amacıyla üç gruba ayrılmıştır.
Webometrics, yükseköğretim kurumlarının dijital ve akademik performansını değerlendirmeye adanmış, dünya çapında tanınan bir üniversite sıralama platformudur. Şeffaflık, açıklık ve veri odaklı analiz ilkeleri üzerine kurulan sıralamalar, dünya çapında 30.000’den fazla kurum hakkında çok boyutlu bir bakış açısı sunmaktadır.
Geleneksel bibliyometrik yaklaşımların ötesine geçerek bir üniversitenin dijital varlığını, araştırma çıktısını, akademik etkisini, açıklığını ve küresel görünürlüğünü yansıtan göstergeler dahil edilmektedir.
Sıralama Göstergeleri
- Görünürlük: Dış referans alan sayısına (Ahrefs.com) göre etki – %50
- Şeffaflık: En çok atıf edilen 310 araştırmacıdan (ilk 20 istisna hariç) (Google Scholar profilleri) – %10
- Mükemmellik: En çok atıf alan %10’da araştırma makaleleri (2019–2023) (Scopus / Scimago) – %40
Ölçüm Kapsamı
Dahil Edilen Ölçümler:
- Araştırma ve akademik etki
- Akademik açıklık ve görünürlük
- Dijital etkileşim ve üçüncü taraf referansları
- Üniversitenin tüm misyonlarındaki performans: eğitim, araştırma ve kamu hizmeti
Dahil Edilmeyen Ölçümler:
- Web sitesi tasarımı veya kullanıcı deneyimi
- Ziyaretçi trafiği veya analizleri
- Pazarlama veya reklam faaliyetleri
Times Higher Education Dünya Üniversite Sıralamaları, 2004 yılından bu yana dünya standartlarındaki üniversitelerin çalışmalarını öne çıkarmaktadır.
Göstergeler:
Öğretim (Öğrenme Ortamı): %29,5
- Öğretim itibarı: %15
- Öğrenci-öğretmen oranı: %4,5
- Doktora-lisans oranı: %2
- Doktora derecesi/akademik personel oranı: %5,5
- Kurumsal gelir: %2,5
- Araştırma itibarı: %18
- Araştırma geliri: %5,5
- Araştırma verimliliği: %5,5
Araştırma Kalitesi: %30
- Alıntı etkisi: %15
- Araştırma gücü: %5
- Araştırma mükemmelliği: %5
- Araştırma etkisi: %5
Uluslararası Görünüm: %7,5
- Uluslararası öğrenci oranı: %2,5
- Uluslararası personel oranı: %2,5
- Uluslararası işbirliği: %2,5
Sanayi: %4
- Sanayi geliri: %2
- Patentler: %2
QS, Dünya Üniversite Sıralamaları için 16,4 milyon akademik makaleden veri toplamakta, 151.000’den fazla akademisyenden ve 100.000 işverenden görüş almaktadır.
QS sıralamalarının her biri; öğrenci deneyimi, üniversite ortaklıkları, araştırma faaliyetleri ve öğretim üyesi yeterlilikleri gibi çeşitli hayati faktörleri kullanan temel bir metodolojiyle derlenmektedir.
Göstergeler
Uygunluk
Dünya Üniversite Sıralamaları’na uygun olabilmek için bir kurumun:
- Hem lisans hem de lisansüstü seviyede tam derece programları sunması
- En az iki fakülte alanında tam derece programları sunması
- Her fakülte alanında en az iki farklı konuda tam derece programı sunması
- Her konuda en az üç mezun sınıfına sahip olması
- Her programı kampüste tamamen veya kısmen yürütmesi
gerekmektedir.
Dahil Edilme
Dünya Üniversite Sıralamaları’na dahil edilmek için bir kurumun:
- Akademik itibar alanında küresel olarak ilk %20 içinde yer alması
- Beş yıllık bir dönem içinde Scopus tarafından dizinlenen ve yayımlanan en az 100 makaleye sahip olması
- Kendi bölgesel sıralamasında yer alması (yalnızca Asya, Arap Bölgesi, Avrupa ve Latin Amerika & Karayipler için geçerlidir)
ARWU, dünya üniversitelerini sıralamak için altı nesnel gösterge kullanmaktadır. Bu göstergeler arasında mezunlar ve çalışanlar arasında Nobel Ödülü ve Fields Madalyası kazananların sayısı, Clarivate tarafından seçilen yüksek atıf alan araştırmacıların sayısı, Nature ve Science dergilerinde yayımlanan makale sayıları, Science Citation Index – Expanded ve Social Sciences Citation Index’te taranan makale sayıları ve üniversitenin kişi başına performansı yer almaktadır.
Her yıl 1800’den fazla üniversite ARWU tarafından değerlendirilmekte ve en iyi 1000 üniversite yayımlanmaktadır.
ARWU için Göstergeler ve Ağırlıklar
GreenMetric Dünya Üniversite Sıralaması, 2010 yılında Universitas Indonesia tarafından başlatılan yeşil kampüs ve çevresel sürdürülebilirlik üzerine bir sıralamadır. UI GreenMetric Dünya Üniversite Sıralamaları, 6 kriterde 39 gösterge aracılığıyla üniversitelerin çevresel bağlılığı ve girişimlerine göre sıralamaları belirlemiştir.
Sıralama Metodolojisi
Mevcut performans değerlendirme aracında 39 gösterge ve 6 kriter bulunmaktadır:
- Kurulum ve Altyapı (%15)
Üniversitenin yeşil çevreye yönelik politikasına dair temel bilgileri içerir. Yeşil alanlara yer verilmesini, çevrenin korunmasını ve sürdürülebilir enerjinin geliştirilmesini kapsar.
Temel Göstergeler
- Açık alanların toplam alana oranı
- Kampüste ormanlık bitki örtüsüyle kaplı toplam alan
- Toplam açık alanın, kampüsteki toplam nüfusa bölünmesi
- Kampüste dikili bitki örtüsüyle kaplı toplam alan
- Koruma: bitkisel, hayvansal ve yaban hayatına ait genetik kaynakların; gıda ve tarım için olanların orta veya uzun vadeli koruma tesislerinde güvence altına alınması
- Orman ve dikili bitki örtüsü dışındaki su emilimi için ayrılmış kampüs alanlarının toplamı
- COVID-19 döneminde binaların işletme ve bakım faaliyetlerinin yüzdesi
- Engelli, özel gereksinimli veya doğum/annelik bakımına yönelik kampüs olanakları
- Güvenlik ve emniyet tesisleri
- Öğrenciler, akademik ve idari personelin esenliği için sağlık altyapı tesisleri
- Sürdürülebilirlik çalışmalarına ayrılan üniversite bütçesinin yüzdesi
- Enerji ve İklim Değişikliği (%21)
Üniversitenin enerji kullanımına ve iklim değişikliği konularına verdiği önemi içerir.
Üniversitelerden; binalarında, doğal alanlarında ve kaynaklarında enerji verimliliğini artırmaya yönelik çabalarını güçlendirmeleri beklenmektedir.
Temel Göstergeler
- Enerji verimli cihazların kullanımı
- Toplam elektrik tüketiminin kampüsteki toplam nüfusa bölünmesi (kişi başı kWh)
- Akıllı bina uygulamalarının hayata geçirilmesi
- Tüm inşaat ve yenileme politikalarına yansıyan yeşil bina uygulamalarının unsurları
- Kampüsteki yenilenebilir enerji kaynaklarının sayısı
- Yıllık toplam enerji kullanımına göre yenilenebilir enerji üretim oranı
- Sera gazı emisyonlarını azaltma programları
- Toplam karbon ayak izinin kampüsteki toplam nüfusa bölünmesi (kişi başı metrik ton)
- COVID-19 pandemisi süresince yürütülen yenilikçi programların sayısı
- İklim değişikliği konusunda etkili üniversite programları
- Atık (%18)
Atık bertarafı ve geri dönüşüm programları, sürdürülebilir bir çevre oluşturmanın başlıca unsurlarıdır. Üniversiteler, atık üretimlerinin yanı sıra geri dönüşüm çalışmalarını da dikkate almak zorundadır.
Temel Göstergeler
- Üniversite atıkları için geri dönüşüm programı
- Organik atıkların işlenmesi
- Kampüste kâğıt ve plastik kullanımını azaltmaya yönelik program
- İnorganik atıkların işlenmesi
- Tehlikeli (toksik) atıkların yönetimi
- Kanalizasyon / atık su bertarafı
- Su (%10)
Üniversitelerden su kullanımını azaltmaları, koruma programlarını artırmaları ve yaşam alanlarını (habitatları) korumaları beklenmektedir. Bu kapsamda; su tasarrufu programları ve şebeke (borulu) su kullanımına yönelik uygulamalar yer alabilir.
Temel Göstergeler
- Su tasarrufu (koruma) programlarının uygulanması
- Su geri dönüşüm programlarının uygulanması
- Su verimli cihazların kullanımı
- Arıtılmış su tüketimi
- COVID-19 pandemisi süresince ek el yıkama ve sanitasyon tesislerinin oranı
- Ulaşım (%18)
Üniversitelerin; kampüsteki motorlu araç sayısını sınırlamaya yönelik politikaları ile kampüs otobüsü ve bisiklet kullanımını teşvik etmeleri, daha sağlıklı bir çevre oluşturmayı ve üniversitelerin karbon ayak izini azaltmayı amaçlamaktadır.
Temel Göstergeler
- Kampüste Sıfır Emisyonlu Araçlar (ZEV) politikası
- Sıfır Emisyonlu Araçların (ZEV) toplam sayısının, kampüsteki toplam nüfusa oranı
- Toplam araç sayısının (otomobil ve motosiklet) kampüsteki toplam nüfusa oranı
- Servis (ring) hizmeti
- Kampüste özel araç kullanımını azaltmaya yönelik girişimlerin sayısı
- Zemin/yer üstü otopark alanının toplam kampüs alanına oranı
- Son 3 yıl içinde kampüsteki otopark alanını sınırlamaya veya azaltmaya yönelik program
- Kampüste yaya yolları
- Eğitim (%18)
Üniversitenin, sürdürülebilirlik konularına duyarlı yeni neslin yetiştirilmesi için yürüttüğü destekleme çalışmalarını içerir.
Temel Göstergeler
- Sürdürülebilirlik ile ilgili öğrenci topluluklarının sayısı
- Öğrenciler tarafından düzenlenen ve/veya öğrencilerin yer aldığı sürdürülebilirlik odaklı topluma hizmet projelerinin sayısı
- Sürdürülebilirlik araştırmalarına ayrılan fonun, toplam araştırma fonuna oranı
- Sürdürülebilirlik ile ilişkili girişim sayısı
- COVID-19 pandemisiyle başa çıkmaya yönelik üniversite programlarının sayısı
- Sürdürülebilirlikle ilgili etkinliklerin sayısı
- Kampüsteki kültürel etkinliklerin sayısı
- Sürdürülebilirlik alanındaki akademik (bilimsel) yayın sayısı
- Üniversite tarafından yürütülen sürdürülebilirlik web sitesi
- Sürdürülebilirlik raporu
- Sürdürülebilirlik alanındaki akademik (bilimsel) yayın sayısı
- Sürdürülebilirlik derslerinin, toplam dersler / ders konuları içindeki oranı